MỘT CUỐN SÁCH VIẾT VỀ ÂM NHẠC BẰNG CHỮ NÔM TÀY
MỘT CUỐN SÁCH VIẾT VỀ ÂM NHẠC BẰNG CHỮ NÔM TÀY
NGUYỄN MINH TUÂN
Viện Nghiên cứu Hán Nôm
Dân tộc nào cũng có ca nhạc, người Kinh (Việt) có hát quan họ, ví dặm..., người Cao Lan có Sình ca và người Tày Nùng có điệu Sli, Lượn, Then v.v... Trong những lần sưu tầm gần đây tôi có gặp một văn bản được viết bằng chữ Nôm Tày có tên là 冊歌岳Sléc ca nhạc
(sách ca nhạc). Đây là loại hình ca nhạc khá đặc sắc mà trước nay hiếm
thấy xuất hiện trong các văn bản Nôm Tày. Vì vậy, nhân Hội nghị thông
báo Hán Nôm học này, tôi xin giới thiệu đôi nét về loại hình sách ca
nhạc này để các nhà nghiên cứu quan tâm cùng tham khảo.
Sách
gồm 120 tờ, viết trên chất liệu giấy gió đen và thô, khổ 17x18cm, chép
tay chân phương có chấm câu bằng son đỏ, không ghi niên đại, do Lục
Hoảng Tá (陸晃借)
sao chép. Nội dung ghi 78 điệu hát ca ngợi cảnh đất nước thanh bình,
tình mẫu tử hay mùa vụ canh nông v.v... trong đời sống thường nhật của
đồng bào vùng cao miền Đông Bắc.
Xét về hình thức các điệu ca, thấy chia làm 2 loại.
Loại 1, chiếm khoảng 40% (trong tổng số 78 bài), hát theo thể 4 chữ, như:
...功 父 呤
|
...Công pỏ mẻ liệng,
|
...Công cha mẹ dưỡng,
|
边 各 边
|
Pền các pền rườn,
|
Nên cửa nên nhà,
|
呤 子六 呤
|
Liệng lục liệng lan,
|
Nuôi cháu nuôi con,
|
卢筭 日夂福...
|
Lo toan hết phúc...
|
Lo toan làm phúc...
|
(Bài Tiến Bjóoc)
Loại 2, chiếm khoảng 60% (trong tổng số 78 bài), ca theo thể tự do có đệm những từ “hợi là”, “ấy là”, “ấy hạ” trong câu, như:
役 吏 变 保 幼 悲
双 丙 帝 平 桰 亥 卥 和 順
保 寸 晫 利 謝 銀金
祝 許 翁 荣 亥 卥 萬 歲
(Bài Mửng chúc quan)
... Viểc lại cần piến bẩu au pây
Soong bưởng đảy bình ngay hợi là hòa thuận
Bấu thuổn cúa lợi tạ ngần kim
Chúc cho ông thăng vinh hợi là vạn tuế...
(... Việc lại người biến bảo xong ngay,
Hai bên được bình ngay hòa thuận,
Không nhận của lợi tạ tiền vàng,
Chúc cho ông thăng vinh muôn thuở...)
Về nội dung các bài ca, sơ bộ thống kê thấy có 9 nội dung chủ yếu như sau:
- Điệu hát về lịch sử: 漢高 祖 調 Hán Cao tổ điệu (điệu hát về Hán Cao tổ); 舜王 調 Thuấn Vương điệu (điệu hát về vua Thuấn); 孟 宗 調Mạnh Tông điệu (điệu hát về Mạnh Tông); 遇張 良 調 ngộ Trương Lương điệu (điệu hát gặp Trương Lương); 開 國 天 下 調 khai quốc thiên hạ điệu (điệu hát về dựng nước) v.v...
- Điệu hát về việc học hành thi cử: 詩 杜 調thi đỗ điệu (điệu hát mừng thi đỗ) v.v...
- Điệu hát về mừng thọ: 祝 壽 調chúc thọ điệu (điệu hát chúc thọ)
- Điệu hát về tình mẫu tử ơn dưỡng dục sinh thành: 十 恩 四 孝 調síp ơn sí hiếu điệu (điệu hát về bốn việc hiếu mười điều ơn); 二 十 孝 調nhỉ síp sí hiếu điệu (điệu hát về 20 điều hiếu thuận); 敬 父 母 調 kính phụ mẫu điệu (điệu hát kính cha mẹ); 子 孫 順 和 調tử tôn thuận hòa điệu (điệu hát về con cháu thuận hòa); 报 恩 父 母báo ơn phụ mẫu điệu (điệu báo ơn cha mẹ); 子 哭 尋 父 調tử khốc tầm phụ điệu (điệu con khóc tìm cha); 子 哭 尋 母 調tử khốc tầm mẫu điệu (điệu con khóc tìm mẹ); 父 子 有 親 君 臣 有 義phụ tử hữu thân quân thần hữu nghĩa v.v...
- Điệu hát về thời vụ canh nông: 耕調canh điệu (điệu hát về canh nông); 牛 調 ngưu điệu (điệu hát về con trâu); 遇 花 桃 調ngộ hoa đào điệu (điệu gặp hoa đào) v.v...
- Điệu hát về tình anh em thân thiết: 兄 弟 交 歡 調huynh đệ giao hoan điệu (điệu anh em cùng vui mừng); 鴻 門 會 飲 調hồng môn hội ẩm điệu (điệu cùng hội ẩm ở hồng môn); 兄 哭 尋 弟huynh khốc tầm đệ (anh khóc tìm anh); 弟 哭 尋 兄đệ khốc tìm huynh (em khóc tìm anh) v.v...
- Điệu hát về chúc thăng quan tiến chức giàu sang phú quý: 峺 祝 官 mửng chúc quan (mừng chúc quan); 謝 鄉 村 調tạ hương thôn điệu (tạ hương thôn); 謝 鄉 長 調tạ hương trưởng điệu (tạ hương trưởng); 祝 貴 調 chúc quý điệu (điệu chúc phú quý); 祝 荣調chúc vinh điệu (điệu chúc vinh hoa) v.v...
- Điệu hát về trời đất thuận hòa cho việc canh nông: 東方 順 和 調 Đông phương thuận hòa điệu (điệu phương Đông thuận hòa); 西方 順 和 調 Tây phương thuận hòa điệu (điệu phương Tây thuận hòa); 南 方 順和 調 Nam phương thuận hòa điệu (điệu phương Nam thuận hòa); 北 方 順 和 調 Bắc phương thuận hòa điệu (điệu phương Bắc thuận hòa) v.v...
- Điệu hát về đưa tiễn vong hồn người quá cố: 請 亡 來 調thỉnh vong lai điệu (điệu thỉnh vong về); 請 亡 安 座thỉnh vong an tọa (mời vong ngồi); 請 亡 安 食 調thỉnh vong an thực điệu (mời vong ăn); 進 酒 調tiến tửu điệu (điệu dâng rượu cho vong) v.v...
Để
giúp cho mọi người đọc thấy rõ hơn về cuốn sách quý hiếm này, dưới đây
chúng tôi xin tuyển dịch giới thiệu hai bài tiêu biểu như sau:
NGUYÊN VĂN CHỮ NÔM TÀY
| PHIÊN ÂM |
DỊCH NGHĨA
|
進
|
TIẾN BJOÓC
| |
日 月
|
Nhật nguyệt nưa vạ,
|
Nhật nguyệt trên trời,
|
火用分 明
|
Rủng tỏa phân minh,
|
Sáng ngời phân minh,
|
達 眉 文日 生
|
Tặt mì vằn sinh,
|
Đặt ra ngày sinh,
|
吏 眉 文日 死
|
Lại mì vằn tử,
|
Lại có ngày tử,
|
男 男 女 女
|
Nam nam nự nự,
|
Nam nam nữ nữ,
|
泣 奇 瞾
|
Khóp cả nhình chài,
|
Khắp cả gái trai,
|
達 那 差
|
Bân tặt ná sai,
|
Trời đặt không sai,
|
瞾 恩 諸
|
Nhình chài ân chứ,
|
Gái trai ơn nhớ,
|
功 父 呤
|
Công pỏ mẻ liệng,
|
Công cha mẹ dưỡng,
|
边 各 边
|
Pền các pền rườn,
|
Nên cửa nên nhà,
|
呤 孖 呤 孜
|
Liệng lục liệng lan,
|
Nuôi cháu nuôi con,
|
卢筭 日夂福
|
Lo toan hết phúc,
|
Lo toan làm phúc,
|
子六 斗 麻
|
Lan lục kẻo mà,
|
Con cháu kéo về,
|
把 恩 功 義
|
Pjá ơn công nghịa...
|
Trả ơn công nghĩa...
|
Nguyên văn chữ Nôm Tày:
峺 祝 官
土卜呈彐汨翁亥卥高貴
坤頑才智 冟
役 官 添 役 噖 保 忄毛
保 眉 去 談 當 亥 卥炤 帝
民 社 庄 麻 拜 恩翁
沒 翁 坤 頑 亥 卥才智
上 官 卥 庄 許 該民
吏 戼 身 亥 卥發 婎
省 福 得 德 边 官
若 去桰 奸 亥 卥件 告
役 吏 变 保 幼 悲
双 丙 帝 平 桰 亥 卥和 順
保 寸 晫 利 謝 銀金
祝 許 翁 荣 亥 卥萬 歲
古 悲 丂卥 昇 婎 耒 添
祝 名 翁 亥 卥 重
官 人 丂共 悶 保 差
名 社 傳 丂下 麻 都
祝 千 秋 亥 卥萬 代
和 添 和 女 男
沒 戼 官 亥 卥奇 戶
Phiên âm:
MỬNG CHÚC QUAN
Khỏi chiềng mừa thâng ông hợi là cao quý,
Khôn ngoan tài trí rụ lo,
Viểc quan them viểc vua bấu mảng,
Bấu mì cầư đảm đang hợi là chiếu đảy,
Dân xạ chắng mà bái ơn ông,
Một ông khôn ngoan hợi là tài trí,
Thượng quan lẻ chắng hẩư cai dân,
Lại nên thân hợi là phát chức,
Tiểng phúc được đức pền quan,
Nhược cần cầư ngay gian hợi là kiện cáo
Việc lại cần piến bẩu au pây,
Soong bưởng đảy bình ngay hợi là hòa thuận,
Bấu thuổn cúa lợi tạ ngần kim,
Chúc hẩư ông thăng vinh hợi là vạn tuế,
Cổ pây ẩy là thăng chức rồi them,
Chúc danh ông hợi là slang trọng,
Quan nhân ẩy cụng muổn bấu sai,
Danh xạ truyền ấy hạ mà đo,
Chúc thiên thu hợi là vạn đại,
Hòa slổng them hòa be nự nam,
Một nên quan slang hợi là cả họ.
Dịch nghĩa:
MỪNG CHÚC QUAN
Tôi xin trình ông quan cao quý,
Khôn ngoan tài trí biết lo toan,
Việc làng việc nước quan chẳng mảng,
Không có gì là không đảm đương soi suốt,
Dân xã có như vậy mà chịu ơn ông,
Một ông khôn ngoan tài trí,
Quan trên không muốn cho ông cai quản dân,
Vậy mà lại nên thân phát chức,
Tiếng phúc được đức bên quan,
Những người ngay kẻ gian kiện cáo,
Việc lại người biến bảo xong ngay,
Hai bên được bình ngay hòa thuận,
Không mất của lợi tạ tiền vàng,
Chúc cho ông thăng vinh vạn tuế,
Cũ qua thăng chức rồi thêm
Chúc danh ông ngày thêm sang trọng,
Quan nhân nào cũng muốn chẳng sai,
Danh xã truyền ra [quanh năm] no đủ,
Chúc thiên thu vạn đại,
Và sống thêm và sinh nhiều trai gái,
Một nên quan sang cả họ [được nhờ].
Thông báo Hán Nôm học 2005 (tr.609-615)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét